تجسم و تسکین درد (visualization and pain relief)
تجسم و تسکین درد (visualization and pain relief)
بسیاری از ارائهدهندگان خدمات درمانی گزارش کردهاند که تکنیکهای تجسم (visualization techniques) میتوانند کاهش چشمگیری در درد ایجاد کنند. برای نمونه، وبسایت بنیاد آرتریت (Arthritis Foundation) از خوانندگان میخواهد: «تصور کنید یک روز صبح بیدار میشوید و مفاصلتان آنقدر خشک و دردناک است که بهسختی میتوانید آنها را حرکت دهید. بهجای آنکه به سراغ بطری داروی مسکن بروید، چشمانتان را ببندید، نفس عمیق بکشید و درد خود را به شکل گوی درخشانی مجسم کنید که آرامآرام از بدنتان دور میشود. شاید این سناریو بیش از حد خیالپردازانه به نظر برسد، اما تصویرسازی هدایتشده (guided imagery) روشی شناختهشده و از نظر علمی معتبر برای کاهش درد، استرس، اضطراب و افسردگی است.»
وبسایتهای دیگر نی از این روش حمایت میکنند. سایت انتشارات سلامت هاروارد (Harvard Health Publishing) برای افرادی که از کمردرد، فیبرومیالژیا (fibromyalgia)، آرتریت (arthritis) یا سایر دردهای مزمن رنج میبرند، توصیه میکند: «مدیتیشن همراه با تصویرسازی هدایتشده، که اغلب شامل تصور خود در محیطی آرام است، ممکن است نیاز شما به داروهای مسکن را کاهش دهد.»
اما آیا واقعاً تصویرسازی میتواند باعث تسکین درد شود؟ و اگر چنین است، سازوکار آن چیست؟ در پاسخ به پرسش نخست، نتایج پژوهشها متفاوتاند، ولی برخی مطالعات نتایج مثبتی ارائه دادهاند. برای مثال، مقالهای در سال ۲۰۱۵ نتایج هفت مطالعه را گرد آورد که در آنها از تصویرسازی هدایتشده برای درمان درد در آرتریت و سایر بیماریهای روماتیسمی استفاده شده بود (جیاکوبی و همکاران، ۲۰۱۵). هر هفت مطالعه نشاندهندهٔ اثر مثبت تصویرسازی بودند.
در پژوهش دیگری از بیماران خواسته شد دو هفته پیش از جراحی تعویض کامل زانو و سه هفته پس از آن، به ضبط صوتی تصویرسازی هدایتشده گوش دهند (جاکوبسون و همکاران، ۲۰۱۶). یافتهها نشان دادند بهبودی در گروهی که از تصویرسازی استفاده کردند سریعتر بود—بر اساس سرعت راه رفتن (gait velocity) اندازهگیری شد.
با این حال، در مورد سازوکار مؤثر تصویرسازی هنوز بحث وجود دارد. احتمالاً چندین سازوکار همزمان در کارند. نخست، وقتی فرد توجه خود را بر تصویر ذهنی متمرکز میکند، در واقع از تمرکز بر درد بازمیماند، و همین حواسپرتی (distraction) بهخودیخود میتواند تسکیندهنده باشد. دوم، تصویرسازی معمولاً باعث آرامش (relaxation) میشود—تنفس آهستهتر و کاهش استرس، که ممکن است هم مستقیماً درد را کاهش دهد و هم به بهبود مشکل زیربنایی منجر شود. سوم، دستورالعملهای تصویرسازی میتوانند اثر دارونما (placebo effect) ایجاد کنند، زیرا میدانیم که گاه صرف باور فرد به اثربخش بودن درمان، نتیجهٔ درمانی واقعی دارد—حتی اگر درمان واقعی نباشد (مانند قرص شکر یا sugar pill).
با این حال، شایداهمیت نداشته باشد که کدامیک از این سازوکارها مؤثر است. در هر صورت، اگر نتیجه به سود بیمار باشد، میتوان از آن بهره برد. بهویژه در دورانی که نگرانی از مصرف بیش از حد داروهای ضد درد (بهخصوص مواد افیونی یا opiates) افزایش یافته، باید از روشهایی بدون دارو استقبال کرد.
با این حال، یک مورد وجود دارد که در آن بحث دربارهٔ سازوکار اهمیت دارد: اگر تصویرسازی از راه حواسپرتی یا آرامسازی عمل میکند، نوع تصویری که فرد در ذهن میسازد اهمیت چندانی ندارد—بهشرط آنکه آرامشبخش باشد. فرد ممکن است خود را در حال قدمزدن در ساحل، استراحت در گهواره (hammock)، یا شناور بودن بر رودخانه در قایق (canoe) مجسم کند. همینطور اگر اثر دارونما نقش داشته باشد، محتوای تصویرسازی بیاهمیت است، تا زمانی که فرد باور داشته باشد تصویرسازی به او کمک خواهد کرد.
با این وجود، برخی از درمانگران (از جمله همانها که قبلاً نقل شد) معتقدند محتوای تصویرسازی اهمیت دارد و دستورالعملهای دقیقی ارائه میدهند که چه باید تجسم شود تا تسکین درد حاصل شود. برای مثال، گفته میشود باید «درد خود را به صورت گوی درخشانی مجسم کنید که آرام از بدنتان دور میشود.» در آمادهسازی برای زایمان، برخی مربیان زایمان (birth coaches) زنان را تشویق میکنند که دهانهٔ رحم (cervix) خود را در حال باز شدن تدریجی تجسم کنند، و حتی گاهی تصاویر پزشکی از دهانهٔ رحم را برای کمک به تصویرسازی ارائه میدهند. بیماران مبتلا به سرطان گاهی تومور خود را در حال کوچک شدن یا نور شفابخش را بر بدن خود در حال تابیدن تجسم میکنند. در اینترنت نیز ادعاهایی از این دست دیده میشود که «اگر سلولهای سالم خود را در حال تکثیر و سلولهای سرطانی را در حال ناپدید شدن تجسم کنیم، بدن میتواند آن تصاویر ذهنی را به واقعیت تبدیل کند.»
با این حال، باید نسبت به این ادعاهای خاص تردید داشت. نخست آنکه هیچ دلیلی وجود ندارد که تصویرسازی واقعاً باعث کوچک شدن تومور سرطانی شود. البته سایر شکلهای تصویرسازی (مانند آرامسازی دهانهٔ رحم یا تصور گوی نورانی) ممکن است مؤثر باشند، اما در همان چارچوبهایی که پیشتر گفته شد: یعنی از طریق آرامسازی، کاهش استرس و پرت کردن حواس از درد. بنابراین، هر فرد میتواند محتوای دلخواه خود را برای تصویرسازی انتخاب کند—چه قدمزدن در ساحل باشد، چه در آغوش دوست استراحت کردن، یا دراز کشیدن در چمن و تماشای ابرها. در همهٔ این موارد، تصویرسازی میتواند به مقابله با درد و حتی رهایی موقت از آن کمک کند.
تسکین درد در زایمان(Pain relief in labor and childbirth)
تکنیکهای تصویرسازی (visualization techniques) اغلب برای کاهش درد در دوران زایمان (labor) و تولد نوزاد به کار میروند. این روشها احتمالاً به دلایل متعددی مؤثرند: بهعنوان راهی برای حواسپرتی از درد، بهعنوان تمرین آرامسازی، و شاید هم بهعنوان نوعی اثر دارونما (placebo).
.
منابع پژوهشها(References):
بنیاد آرتریت (Arthritis Foundation). (بدون تاریخ). «تصویرسازی هدایتشده برای درد آرتریت.»
جیاکوبی، پ. ر. وهمکاران. (۲۰۱۵). «تصویرسازی هدایتشده برای آرتریت و دیگر بیماریهای روماتیسمی: مرور نظاممند کارآزماییهای کنترلشدهٔ تصادفی.» پرستاری مدیریت درد (Pain Management Nursing)، جلد ۱۶، شمارهٔ ۵، صص ۷۹۲–۸۰۳.
انتشارات سلامت هاروارد (Harvard Health Publishing). (۲۰۲۰). «شش روش برای استفاده از ذهن برای کنترل درد.»
جاکوبسون، ا. ف. وهمکاران. (۲۰۱۶). «تصویرسازی هدایتشده برای جراحی تعویض کامل زانو: مطالعهٔ مقدماتی تصادفی کنترلشده با دارونما (placebo-controlled pilot study).» مجلهٔ پزشکی جایگزین و مکمل (Journal of Alternative & Complementary Medicine)، جلد ۲۲، شمارهٔ ۷، صص ۵۶۳–۵۷۵.
پوسادزکی، پ. و همکاران. (۲۰۱۲). «تصویرسازی هدایتشده برای دردهای غیر اسکلتیعضلانی: مرور نظاممند کارآزماییهای تصادفی بالینی.» مجلهٔ مدیریت درد و علائم (Journal of Pain & Symptom Management)، جلد ۴۴، شمارهٔ ۱، صص ۹۵–۱۰۴.
وِرکویل، ج. (۲۰۱۸). «قدرت ذهن میتواند به درمان سرطان کمک کند: علم پشت تصویرسازی هدایتشده.» جامعهٔ ترایو گلوبال (Thrive Global Community)




























من گارگین فتائی از ارامنهء ایران هستم .